ÖDÜL-CEZA ve ÇOCUK DENKLEMİ
ÖDÜL-CEZA ve ÇOCUK DENKLEMİ Çocuklarını en iyi şekilde hayata hazırlamak her anne-babanın temel arzusudur. Bu uzun yolculukta anne-baba ve çocuk arasındaki iletişimin nasıl şekillendiği çok önemlidir, çocuğun istenilen davranışları benimsemesi, ebeveynlerinin istemediği davranışları sergilememesi beklenir. işte tam bu noktada otorite savaşı başlar ve ebeveynler, çocuklarını nasıl disiplin edeceği ile ilgili kafa karışıklığı yaşayabilir. Disiplin çocuk eğitiminin önemli bir parçası olsa da, doğru uygulanmadığı zaman anlamlı olmaz ve zarar verebilir. Oysa disiplinin temeli anne-baba ve çocuk arasındaki uyumu sağlamaktır. Bu uyum, sevgigüven temelli ve sınırları belirgin bir ilişkiden geçer. Çocukların, kendilerine yol gösterebilecek ebeveynlere ihtiyacı olur, öyle ki; ailenizde hiç kural yoksa, bu durum çocuğun nasıl davranması gerektiği konusunda daha büyük karmaşa yaşamasına; buna karşın çok kural koymak ise çocuğun kendini baskı altında hissetmesine, kişisel gelişimine ket vurulmasına ve farklı problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. İlk adım ne olmalı? Anne ve baba olarak disiplin konusundaki tavrınızı sorgulamanız önceliğiniz olmalıdır. Bunun için aile kurallarınızı belirleyerek, bu kuralları benimsediğinizden emin olmalısınız. Aldığınız kararların çocuğunuzun yaşına ve gelişimine uyumlu olmasına da dikkat etmeniz gerekir. Ödül ve ceza olmalı mı? Olmalı ise nasıl uygulanmalı? Ödül ve ceza yöntemi dengeli kullanıldığı taktirde çocuk eğitimi için önemli bir yardımcı olacaktır. Ödül sistemi; istenen davranışın ortaya çıkmasını veya sürdürülmesini destekleyici bir motivasyondur. Ödülün amacı kazandırılmak istenen davranışı çocuğa benimsetmek ve yerleşmesini sağlamaktır. Ödül seçiminde maddi ödüllerden çok maveni ödüllere (tebrik etmek, sarılmak, sevdiği bir oyunu oynamak gibi) yönelmek, hem çocuğun kişisel gelişimi için destekleyicidir, hem de maddi ödüllere kıyasla etkisi kalıcı ve güçlü olacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken ayrım, çocuğun sorumlu olduğu herhangi bir işi ,vaadde bulunarak yaptırmaya çalışmamak olacaktır. Çünkü bu durum çocuğu ödüllendirmek değil ona rüşvet vermektir. Ödülün rüşvete dönüşmesi ise, çocuğun kendi sorumluluklarını farkedememesine veya yok saymasına neden olabileceği gibi her seferinde sizden talep ettiği ödülün miktarı da artacaktır. Ceza sistemi ise kurallara uyulmadığında ödenen bedeldir. Burada çocuk, yapmaması gereken davranışı öğrenmeli ve yaptığı taktirde, karşılaşacağı durumla ilgili ebeveynleri tarafından önceden bilgilendirilmiş olmalıdır. Ani kararla verilen cezalar çocuğun nasıl bir yaptırımla karşılaşacağını bilmediği için; şaşırmasına ve öfkenelenmesine sebep olur. Bu durumda çocuk istenmeyen davranışı yapmaması gerektiğini değil, intikamını nasıl alacağını veya ailesini nasıl ikna edeceğini düşünür. Yaptırımınızın amaca hizmet etmesi için süreklilik önemlidir .Eğer aile istikrarlı davranmayıp ( örneğin çocuk ağladığı veya insanların içinde ebeveynlerini zor durumda bıkakacak davranışlar sergilediği için vb.) geri adım atarsa, çocuk; cezadan vazgeçiren davranışı ailesine karşı bir silah olarak kullanır, anne-babasının hayırını geçersiz sayar ve tehdit olarak kalan cezanın anlamı olmaz. Verilen cezaların öğretici olması için ise çocuğun sergilediği davranış ile orantılı olmasına, çocuğun yaşına-gelişimine uygun olmasına ve fiziksel acı içermemesine dikkat etmek gerekir. Çocuk eğitimi uzun ve emek isteyen bir yolculuktur. Bu yolculukta ödül-ceza sisteminin işlevsel olması; ebeveynlerin gerçekçi kararlar belirleyip,istikrarlı davranmaları ile mümkündür. Aksi uygulamalar; daha öfkeli davranan çocuklara ve çatışmanın arttığı aile ortamlarının oluşmasına neden olabilir. Aldığınız bütün önlemlere rağmen önüne geçemediğiniz problemler varsa bir uzmana başvurmayı ihmal etmeyiniz. Uzm. Psikolog; Sinem Büşra BEKÇİ
